توسعه یا تخریب؟!

نماینده مرودشت در مجلس شورا می گوید: حدود ۹۶۱ هکتار به محدوده شهر مرودشت اضافه شده است. این طرح سال‌ها پیش مطرح شده بود، اما به دلیل وجود تخت جمشید و ضوابط سختگیرانه حریم‌های مصوب آن، تاکنون اجرایی نشده بود. حالا، اما ظاهرا قرار است اجرایی شود. نکته مهم این است که طبق بررسی‌های باستان‌شناسی، حدود ۴۶۰ هکتار از این محدوده جدید در حریم درجه دو تخت جمشید قرار دارد که با ضوابط میراث فرهنگی مغایرت دارد.

این ۴۶۰ هکتار شامل اراضی بکری از منطقه باستانی فیروزی و بخشی از شهر باستانی پارسه هخامنشی، است که از نظر باستان‌شناسی اهمیت بالایی دارد. نکته مهم‌تر آن‌که این منطقه هنوز کاوش نشده و تپه‌های باستانی آن بدون مطالعه باقی مانده‌اند. الحاق این بخش به شهر مرودشت می‌تواند آثار ناشناخته‌ای از تاریخ هخامنشی را از بین ببرد.

اراضی حریم درجه دو تخت جمشید، به‌عنوان کمربند حفاظتی این مجموعه عمل می‌کنند و از تخت جمشید، نقش رستم، نقش رجب و شهر استخر محافظت می‌کند.

با مقایسه نقشه ۹۶۱ هکتاری محدوده اضافه‌شده با نقشه‌ای که توسط باستان‌شناسانی مانند ویلیام سامنر پیش از انقلاب تهیه شده، مشخص می‌شود که بخشی از این توسعه با محدوده شهر هخامنشی پارسه هم‌پوشانی دارد.

نقشه ی سامنر دو بخش اصلی را نشان می‌دهد: شهر باختری پارسه (شهر شاهی پارسی) و بخش جنوبی پارسه، که شامل تل آجری و محوطه های یک و دو و سه و ... می باشد در این محدوده قرار دارد. نقشه توسعه شهر مرودشت ۴۶۰ هکتار از این محوطه ها از جمله تل آجری را از بین می برد!

این دست درازی نه تنها منظر فرهنگی تخت جمشید را تهدید می‌کند، بلکه آثار باستانی مدفون در حریم آن را در معرض خطر قرار می‌دهد!

موضوع ورود به حریم محوطه باستانی تخت جمشید برای توسعه ی شهر مرودشت از حدود شش ماه پیش یعنی از اوایل امسال به طور جدی مطرح شده و باستان‌شناسان و کارشناسان با مکاتباتی موفق به توقف اجرای این طرح شده‌اند. با این حال، تخریب بعضی از ۵۰۰ میله ی بتنی که در سال ۱۳۹۰ برای نشانه‌گذاری حریم نصب شده‌اند، نشان می‌دهد که متجاوزان، به حریم حفاظتی تخت جمشید ورود کرده و در صدد سودجویی و ساخت و ساز هستند!

گزارش دوره‌ای ایران به یونسکو در سال ۲۰۲۳ به صراحت به خطر توسعه ی شهر مرودشت به سمت حریم تخت جمشید اشاره کرده و آن را تهدیدی بالقوه برای اصالت و یکپارچگی این میراث جهانی دانسته است. در این گزارش، رشد شهر مرودشت، توسعه روستاهای جدید و ورود صنایع آلاینده به عنوان تهدیدات اصلی ذکر شده‌اند.

یونسکو از ایران خواسته است این تهدیدات را به طور جدی مدیریت کند تا حریم حفاظتی حفظ شود. در صورت مخدوش شدن منظر فرهنگی و تاریخی تخت جمشید، یونسکو می‌تواند این اثر را در فهرست میراث در خطر قرار دهد و در صورت عدم پاسخگویی کافی یا عدم توقف اقدامات تهدیدآمیز، حتی ممکن است آن را از فهرست میراث جهانی حذف کند.

از زمان ثبت جهانی تخت جمشید یعنی سال ۱۳۵۸ تا کنون هرگز این اثر با تهدید از سوی یونسکو مواجه نبوده و برای اولین‌بار است که خطر خروج این اثر از فهرست میراث جهانی مطرح شده است.

نکته عجیب این است که مدیریت جدید پایگاه میراث جهانی تخت جمشید تاکنون هیچ واکنشی به صحبت های نماینده مرودشت درباره الحاق ۹۶۱ هکتار به شهر نشان نداده است. این سکوت باعث گمانه‌زنی‌هایی شده که شاید تغییرات مدیریتی اخیر با هدف تسهیل چنین طرح‌هایی انجام شده باشد. نه تنها پایگاه میراث جهانی تخت جمشید که میراث فرهنگی استان فارس هم در برابر تعرض به حریم درجه دو و آثار باستانی مدفون در آن سکوت کرده‌ است!

تخت جمشید، که در سال ۱۳۵۸ به عنوان یکی از نخستین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، توسط هخامنشیان حدود ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده است. این مجموعه دارای عرصه‌ای بزرگ و حریم های سه‌گانه است که حریم‌های درجه یک و دو آن ضوابط سختگیرانه‌ای دارند مثلا حفاری‌های انجام‌شده در تل آجری نشان داده که آثار ارزشمندی از دوره هخامنشی در حریم درجه دو همچنان وجود دارد و کاوش‌های بیشتر می‌تواند آگاهی ما از تاریخ این دوره را متحول کند.

برچسب‌ها: تخت جمشید

ای ساربان آهسته ران!

اجرای بی نظیر احمد ظاهر

ای ﺳﺎرﺑﺎن آﻫﺴﺘﻪ رو ﻛﻪ آرام ﺟﺎﻧﻢ می رود

و آن دل ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻢ ﺑﺎ دل ﺳﺘﺎﻧﻢ می رود

ﻣﺤﻤﻞ ﺑﺪار ای ﺳﺎروان ﺗﻨﺪی ﻣﻜﻦ ﺑﺎ ﻛﺎروان

ﻛﺰ ﻋﺸﻖ آن ﺳﺮو روان ﮔﻮﻳﻰ رواﻧﻢ می رود

او می رود داﻣﻦ ﻛﺸﺎن ﻣﻦ زﻫﺮ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﭼﺸﺎن

دﻳﮕﺮ ﻣﭙﺮس از ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﻛﺰ دل ﻧﺸﺎﻧﻢ می رود

ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺪاد او وﻳﻦ ﻋﻬﺪ بی بنیاد او

در ﺳﻴﻨﻪ دارم ﻳﺎد او ﻳﺎ ﺑﺮ زﺑﺎﻧﻢ می رود

ﺑﺎز آی و ﺑﺮ ﭼﺸﻤﻢ ﻧﺸﻴﻦ ای دﻟﺴﺘﺎن ﻧﺎزﻧﻴﻦ

ﻛﻪ آﺷﻮب و ﻓﺮﻳﺎد از زﻣﻴﻦ ﺑﺮ آﺳﻤﺎﻧﻢ می رود

در رﻓﺘﻦ ﺟﺎن از ﺑﺪن ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﺮ ﻧﻮﻋﻰ ﺳﺨﻦ

ﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ دﻳﺪم ﻛﻪ ﺟﺎﻧﻢ می رود

برچسب‌ها: استاد سخن سعدی, احمد ظاهر