آیا علی ابن ابی طالب حتی در میدان جنگ، در برابر کسانی که

تشنه ی خون او بودند، بردباری و صبر نداشت؟ و آنان را با سینه ای

فراخ و صورتی باز به سوی فضیلت نمی خواند؟ آیا آنان را با مهر و

عاطفه در آغوش نمی گرفت؟ و سپس مانند برادری، آنان را مورد

بازخواست و گله قرار نمی داد؟ و همچون درختی استوار، در قبال

دیوانگی بادهای تند، در برابر آزار آنان صبر و حوصله به کار نمی برد؟

   آیا سراسر زندگی علی، یک سلسله پایداری و استواری در برابر

توفان هایی نبود که از هر گوشه ای به سوی او رو آورده بودند؟ آیا

زندگی وی یک رشته بردباری و نستوهی در قبال مصیبت ها و

دردهایی نبود که از هر طرف به او یورش می آوردند؟ و آیا هوس های

اشراف و سودپرستان نبود که همراه دنیا، بر او پشت کرده بودند و

می خواستند که نیکی ها و فضائل انسانی را از او سلب کنند و او

در پرتوی صبر و شکیبایی در ایمان خود، همچون کوهی پایدار در

برابر توفان ها، محکم و استوار بود؟ آیا او همیشه این سخن را تکرار

نمی کرد: «آن کسی که ایمان ندارد، صبر و شکیبایی ندارد ...»؟

   در مکتب امام علی فضیلت صبر، مفهوم دیگری هم داشت و آن

این که انسان از مصیبتی که بر او وارد شده، ناله و فریاد برپا نکند

و در واقع، درد خود را افزایش ندهد، بلکه تنها به وسیله ی صبر و

بردباری است که می توان زشتی و ناراحتی را، از هر طرفی که

آمده است، دفع کرد: «مصیبت و اندوهی که وارد می شود، یکی

است و اگر به خاطر آن بی تابی و ناشکیبایی به خرج دهید، آن

مصیبت دو تا می شود ... و برای سختی ها و رنج ها پایانی است

و بی شک درد و رنج هر کسی سرانجام خاتمه خواهد یافت، و

انسان عاقل کسی است که اگر دچار یک ناراحتی و گرفتاری شد،

آن را به دست فراموشی می سپارد تا مدت آن به سر آید، زیرا

کوشش برای از بین بردن آن، پیش از سرآمدن مدت طبیعی، بر

ناراحتی ها و گرفتاری ها می افزاید.» 

   البته اهل خرد آگاهند که امام علی نه تنها در برابر مسائلی که

دوست نمی داشت شکیبا و بردبار بود، بلکه در قبال چیزهایی هم

که دوست می داشت، خویشتن دار و شکیبا بود و وضع او در این

زمینه، همچون وضع فیلسوف یونان ــ سقراط ــ است. 

   و در این مورد است که فلسفه ی حقیقی صبر و شکیبایی و

مفهوم کامل و ارزش بزرگ آن، روشن و آشکار می گردد و مولا این

عقیده ی خود را با سخنی کامل و جامع چنین بیان داشته است:

«صبر و شکیبایی دو نوع است: صبر در برابر چیزی که

نمی پسندید و شکیبایی در قبال آنچه دوست می دارید.»!