تشنـه در بادیـــه مردیـــم به امید فرات 

   در یکم آذر 1336 خورشیـدی در خانـواده ای هنـردوست چشـم به

جهان گشود. تولد در چنین خانـواده ای سبب شد تا او از همان آغاز

زندگی با موسیقـی و آواز دمسـاز شود. خانواده ی وی این استعداد

ذاتی فرزندشان را در مسیر آموزش و تربیت قرار دادند.

   این گونه شد که پدر، نخستین معلـم آوازش شد و عمـویش اولین

استـاد مـوسیـقـی اش. عمـوی ایرج، یـدالله بـسطـامـی از استـادان

چیره دست و معلم موسیقی آن دوران بود. از این رو با تشکیل گروه

موسیقی، ایرج نیز به آنها ملحق شد و در رادیـو تلویـزیون به خوانـدن

موسیقـی پرداخت. پس از آن با کمک حسیـن سـالاری از نـوازنـدگان

نامـدار کرمانی به کلاس آواز استاد محمـدرضا شجریان راه یافت و به

فراگیری آواز و ردیف‌های آوازی پرداخت. بسطامی در آن زمان با وجود

مشکلات راه و مسافت زیاد، هفتـه‌ای یک بار به عشق فراگیـری آواز 

از بم به تهران می‌آمد. نقطه عطف زندگی هنری بسطامـی آشنایی 

با پرویز مشکاتیان نوازنده ی‌ مشهور سنتور بود. بسطامی در کنار این

استاد چیره ‌دست توانست فن تلفیق شعر و موسیقی را فرا گیرد.

   نخستین همکاری ایرج بسطـامی با گروه استـاد مشکاتیـان، اجرای

آهنگ افشاری مرکب در تالار رودکی بود که چند شب اجرا شد. سبک

نـو و تـازه ی بسطـامـی در ارائـه ی این آهنـگ سبـب گردیـد تا با تیراژ

گسترده ای منتشر شود.

   «افـق مهـر» نیـز آهنگـی بـود از آلبـومــی به همیـن نــام، از اشعـار

خواجوی کرمانی که مشکاتیان کار ساخت آن را انجام داد و بسطامی

آن را خواند.

صبـح وصـل از افـق مهــــر بـرآیـــد روزی

                               این شـب تـیره ی هـجران به سرآید روزی

   پس از اجرای این آهنگ، بسطـامی با گروه مشکاتیـان به اروپا رفت

و در یک دوره ی سه مـاهـه در آنـجا به اجرای آهنگ پـرداخت. پس از 

بازگشت، بسطامی کار خود را روی اشعار ملک الشعرای بهار شروع

کـرد و این آلبوم «وطن من» نام گرفت که استقبال فراوانی از آن شد.

   در میـان قطعـات این آلبـوم، تـصنیـف «وطـن من» از طـرف سـازمـان

یونسکو به عنوان سرود ملی اعلام شد. مشکاتیان تنها افتخار زندگی‌

خود را ملی شدن ترانـه ی وطن مـن با صـدای بسطـامی در سازمـان

یونسکو می‌دانست.

ای خطـه ی‌ ایـــران میهـن، ای وطـن من

                                ای گشته به مهر تو عجین،جان و تن من

دردا و دریغـا که‌ چـنـان‌ گـشتــی بـی‌برگ‌

                               کز بـافتـــه ی‌ خویـش‌ نـــداری‌ کفــن مـن

   ایـرج در طول فعـالیـت هنـری اش هفتـه ای یک روز به زادگـاهش،

کـرمـان مـی رفـت تا کلاس آوازش را بـرگـزار کنـد. بسطـامی پس از

دوره ی نخست همکاری‌ خود با مشکاتیان، دو اثر را با همکاری گروه

دستـان منتـشـر کرد و سپـس آلبــوم «خانـه بـوی گـل گـرفـت» را با

آهنگسـازی حسـن پرنیا و نـوازنـدگی گروه همایون به انتشار رساند.

البته این آلبوم ابتدا با نام «تحریر خیـال» در 1372 خورشیدی انتشار

یافت و در 1378 خورشیـدی تصحیـح شد و با کیفیتـی بهتـر و با نـام

جدید «خانه بوی گل گرفت» توسط انتشارات نواگر به بازار موسیقی

عرضه شد.

   همچنیـن بسطـامـی در اواخر دهـه ی 70 آلبـوم «فسـانـه» را با

آهنگسازی کیوان ساکت و نوازندگی گروه وزیری در دستگاه راست

پنـجگاه و آواز ابوعطـا و با اشعـاری از نیمـا یـوشیـج، پـرویـز ایرانپـور،

استاد سخن سعدی، حافظ شیریـن سخن، نـاصر خسرو قبادیانـی،

اسماعیل خویی و وحید موحد منتشر کرد.

   مجموعه ی «موسم گل» یکی از بهترین آهنگ های بسطامی به

شمار می رفت. همچنیـن در 1383 خورشیـدی و پس از درگذشتش

یک آلبـوم دیگر به نام «کنسـرت راست پنـجگاه» از او با آهنگسـازی

پرویز مشکاتیـان منتشر شد. این آلبـوم حاصل کنسرت بسطامـی با

گروه عارف به سرپرستی و آهنگسازی مشکاتیان در دستگاه راست

پنجگاه بود. 

   آلبوم «رقص آشفته» نیز به آهنگسازی حسن پرنیا در 1381 توسط

انتشارات آواز بیستون منتشر شد. این آلبوم شامل 10 تصنیف و ساز

و آواز بود که در این میان، قطعه ی سوم آن یعنی «تصنیف گل‌پونه‌ها»

با شعری از هما میرافشار به شدت مورد استقبال قرار گرفت. این اثر

یکی از زیباترین و معروف‌ترین آثار ایرج بسطامی است که به خصوص

بعد از درگذشت او در حادثه ی زمین لرزه ی بم آوازه‌ای ملی یافت.

   بسطامی در آلبـوم رقـص آشفتـه با ترجیـع بند «من مانده ام تنهای

تنها» و در مجموعه افق مهر با «ای خوشا مست و خراب اندر خرابات

آمده» بر سر زبان ها افتاد.

گل پــونـــه ها آزار آدم هـــا مـــــرا کشـت

                             گل پونــــه ها نـــامهــربـانــــی آتشـــم زد 

گل پونه ها بی همـــزبـــانـــی آتشـــم زد

                              گل پونه ها در بــاده ها مستــی نمـانــده

جز اشکِ غــم در ساغــر هستـی نمانده

                              گل پونـه ها دیگر خدا هـم یـاد من نیست

هم دردِ دل، شبها به جز فریاد من نیست

   ایرج بسطامی در زمین لرزه ی پنجم دی سال 1382 بم، به دیار باقی

شتافت ولی صدای دلنشینش همواره گرمی بخش محفل هموطنانش

خواهد ماند!

                        در (اینجا) تصنیف گل پونه ها را بشنوید.